درباره حفاظت از نمازها، چهار آيه در چهار سوره آمده است كه در يك آيه، خداوند به حفاظت از نماز امر مى فرمايد و در سه آيه ديگر آن را صفتى براى مؤمنان و يا نمازگزاران ذكر مى نمايد.

1.(حَـفِظُواْ عَلَى الصَّلَوَ تِ وَالصَّلَوةِ الْوُسْطَى)[1]; در انجام همه نمازها و ـ به خصوص ـ نماز وُسطى ]=نماز ظهر [كوشا باشيد. 2. (وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالاَْخِرَةِ يُؤْمِنُونَ بِهِ ى وَهُمْ عَلَى صَلاَتِهِمْ يُحَافِظُونَ )[2]; ]يقين بدان[ آنها كه به آخرت ايمان دارند، به آن (=قرآن) ايمان مى آورند و بر

نمازهاى خويش، مراقبت مى كنند. 3.سوره مؤمنون آيه9. 4. سوره معارج آيه34

[1]. بقره،آيه238.

[2]. انعام،آيه92.

مسلمان است، زيرا «كافر، كسى است خدا را منكر شود يا براى خدا شريك قرار دهد يا پيغمبرىِ حضرت خاتم الأنبياء محمدبن عبدالله(صلى الله عليه وآله) را قبول نداشته باشد. هم چنين اگر در يكى از اينها شك داشته باشد و نيز كسى كه ضرورى دين، يعنى چيزى را كه مثل نماز و روزه، مسلمانان جزء دين اسلام مى دانند، منكر شود كافر و نجس است، البته اگر چنان چه بداند آن چيز ضرورى دين است و انكار آن چيز به انكار خدا يا توحيد يا نبوّت برگردد، نجس است و اگر نداند، احتياطاً بايد از او اجتناب كرد... .»[1]

پس آنچه باعث كفر و نجاست انسان مى شود، انكار نماز است، نه سهل انگارى و نخواندن نماز.

در اين زمينه، تنها نگاهى گذرا به آيات قرآن مى اندازيم:

انسان بى نماز، چگونه ادعاى پاكى مى كند؟ در حالى كه نماز ياد خداست (طه، 14) و هر كه از ياد خدا روى گرداند، زندگى تنگ و سختى خواهد داشت و در قيامت نابينا محشور خواهد شد (طه، 124) و در قيامت، آن گاه كه بهشتيان از گنه كاران مى پرسند: چه چيز شما را به دوزخ فرستاد؟ مى گويند: ما از نمازگزاران نبوديم(مدثر،40ـ 43) چون اگر نماز مى خواندند، نماز آنها را به ياد خدا انداخته، از فحشا و منكر نهى مى كرد (عنكبوت، 45). پس دورى از نماز، علاوه بر اين كه خود، گناه بزرگى است، مقدمه گناهان ديگر و سختى و تنگ دستى و تاريكى دل است و به ياد خدا بودن، موجب آرامش قلب هاست (رعد، 28).[1]

[1]. ر.ك: همان، ج16، ص283 ـ 294; سيدحسين موسوى راد لاهيجى، نماز از ديدگاه قرآن و حديث.

توبه با يك جرقه آغاز مى شود، جرقه اى كه در آغاز تنها يك نقطه نورانى و كوچك در قلب است، امّا به تدريج تمامِ آسمانِ تيره و تاريك قلب را فرا مى گيرد. اين نقطه نورانىِ سفيد، انسان را از گذشته تاريك به آينده روشن مى برد. نسبت به گذشته تاريك و سياه، احساس تلخى، پشيمانى و ندامت مى كند و آسمانِ ابر گرفته قلب براى آينده اى روشن آماده بارش رحمت الهى مى شود. قرآن، اين كتاب نويد بخشِ رحمت، به همه مؤمنان فرمانِ توبه مى دهد.

در سوره تحريم، آيه 8 مى فرمايد: (يأيّها الذين ءَامنوا توبوا إلى الله توبةً نصوحاً عَسى رَبُّكم أَن يكفّر عنكم سيّئاتكُم و يُدخِلَكُم جَنّــت تجرى مِن تحتها الأَنهـر); اى كسانى كه ايمان آورده ايد! با اخلاصِ كامل توبه كنيد، باشد كه پروردگار از گناهان شما در گذرد و به باغ هايى واردتان كند كه در آن جويبارهايى جارى است.

در يك نگاه كلى، قرآن كريم، انسان ها را نسبت به برپايى نماز به چهار دسته تقسيم مى كند:

1. گروهى كه به طور كلى، بى توجه و بى اعتنا به اين فريضه الهى مى باشند و نماز نمى خوانند: از

 مجرمان ]مى پرسند[ چه چيز شما را به دوزخ وارد ساخت؟ مى گويند از نمازگزاران نبوديم.(مدثر،40ـ43).

2. گروهى كه در اثر بى توجهى به نماز، در بعضى از زمان ها، نماز مى خوانند، خداوند به اينان وعده وارد شدن در وادى «غى» را در دوزخ داده، مى فرمايد: (فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَوةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَوَ تِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا)[1]; امّا پس از آنان، فرزندان ناشايسته اى روى كار آمدند كه نماز را تباه كردند و از شهوات پيروى نمودند; پس به زودى مجازات گمراهى خود را خواهند ديد.

[1]. مريم،آيه59.

گرچه گوش دادن به تلاوت قرآن خوب و داراى ثواب است، ولى هنگام خواندن نماز بهتر است انسان با خشوع، قلب خود را متوجه خداوند بزرگ كند; چنان كه خداوند متعال مى فرمايد: (قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِينَ هُمْ فِى صَلاَتِهِمْ خَـشِعُونَ)[1]; به راستى كه مؤمنان رستگار شدند، همانان كه در نمازشان فروتنند.

كسى كه به خدا ايمان مى آورد بايد بر همه حرف هاى او گوش بدهد. اگر ما واقعاً به خدا اعتقاد داريم و مى دانيم كه همه فرمان هاى او درست و حكيمانه است، دليلى ندارد كه از بعضى از فرمان هايش اطاعت كنيم و از بعضى دستورهايش سرپيچى كنيم. قرآن كريم كسانى را كه فقط بخشى از احكام خدا را مى پذيرند اعتراض مى كند و مى فرمايد: (أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَـبِ وَ تَكْفُرُونَ بِبَعْض)[1]; چرا به برخى احكام ايمان مى آوريد و به برخى كفر مىورزيد. بنابراين كسى كه نماز مى خواند بايد روزه هم بگيرد.

[1]. بقره، آيه85.

چرا نماز جماعت صدها برابر نماز فرادا ثواب دارد؟

براي جواب به اين سوال بهتر است مقايسه­ اي بين فضيلت نماز جماعت با نماز فرادا داشته باشيم تا به جايگاه آن برسيم:

1. حضرت امام صادق(ع) فرمودند:

وَ- قَالَ ع‏ أَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللَّهِ وَ آخِرُهُ عَفْوُ اللَّهِ وَ الْعَفْوُ لَا يَكُونُ‏ إِلَّا مِنْ ذَنْب؛

نماز اول وقت خشنودي خدا است و آخر وقت عفوخداست [1] و برخي موارد تأخير در آن خشم خدا را درپي دارد:

فَقَالَ عَلِيٌّ ع يَا رَسُولَ اللَّهِ أَخْبِرْنِي مَا هَذِهِ الْأَحَادِيثُ فَقَالَ أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَ تَعْبُدَهُ وَ لَا تَعْبُدَ غَيْرَهُ وَ تُقِيمَ الصَّلَاةَ بِوُضُوءٍ سَابِغٍ فِي مَوَاقِيتِهَا وَ لَا تُؤَخِّرَهَا فَإِنَّ فِي تَأْخِيرِهَا مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ غَضَبَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ [2]

2. نماز اول وقتِ با جماعت، سفارش معصومين عليهم السلام است؛ در روايات اهل بيت عصمت وطهارت فراوان مردم را به نماز اول وقت درمسجد تشويق کرده­اند و آن را از نشانه­هاي شيعه بودن دانسته اند.

3. نماز اول وقت باعث دوري از شيطان است ولي به تأخير انداختن آن خشنودي شيطان را در پي دارد.

4. نماز اول وقت پاسخ عاشقانه به نداي معشوق است که فرمود ند: «حافظوا علي الصلوات» امانماز آخر وقت صرفا جهت رفع تکليف است.

5. ثواب در مقابل عملي است که انجام مي­دهيم. خود نماز ثواب دارد، اول وقت ثوابي جداگانه، جماعت ثواب غيرقابل شمارش، گام­هايي که براي مسجد برداشته مي­شود و حتي به انتظار نمازنشستن در مسجد ثوابي مضاعف دارد که همه اين ثواب­ها به کسي داده مي­شودکه نماز اول وقتِ با جماعت بخواند.

6. نماز جماعت زمينه ساز برقراري اجتماعاتي مي­ شود که باعث اتحاد و انس و الفت است که اين در نماز فرادا محقق نمي­ شود.

پی نوشت ها:
[1] من لا يحضره الفقيه ؛ ج‏1 ؛ ص 217

[2]  الخصال / ج‏2 / 543 / فيمن حفظ أربعين حديثا ...  ص 541

کسی که نماز قضا دارد باید در خواندن آن کوتاهی نکند ولی واجب نیست فورا آن را بجا آورد.

کسی که نماز قضا دارد می تواند نماز مستحبی بخواند.

اگر انسان احتمال دهد که نماز قضایی دارد یا نمازهایی را که خوانده صحیح نبوده، مستحب است احتیاطاً قضای آن را بجا آورد.

قضای نمازهای یومیه لازم نیست به ترتیب خوانده شود. مثلاً کسی که یک روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده لازم نیست اول نماز عصر و بعداز آن نماز ظهر را قضا نماید.

اگر بخواهد قضای چند نماز غیر یومیه مانند نماز آیات را بخواند یا مثلا بخواهد قضای یک نماز یومیه و چند نماز غیر یومیه را بخواند لازم نیست آنها را به ترتیب بجا آورد.

معنای احکام

دستورهاى عملى اسلام كه وظيفه انسان ها را نسبت به كارهايى كه بايد انجام دهند و يا از آن دورى كنند، مشخص مى كند، احكام گويند.

اقسام احکام

احكامى كه وظيفه مكلّفان را معلوم مى كند، پنج قسم است :

واجب ، حرام ، مستحب ، مكروه ، مباح

واجب : كارى است كه انجام دادن آن لازم است و ترك آن عقاب دارد، مانند نماز و روزه .

هرگاه چیزی از واجبات نماز را عمداً کم یا زیاد کند اگر چه یک حرف آن باشد نماز باطل است .اگر به واسطه ندانستن مسأله، چیزی از اجزاء نماز را کم یا زیاد کند اگر آن جزء، رکن نباشد نمازش صحیح است اگر جاهل قاصر باشد، و الا به احتیاط واجب نماز  باطل است .

اگر در بین نماز بفهمد وضو یا غسلش باطل بوده یا بدون وضو یا غسل مشغول نماز شده باید نماز را به هم بزند و دوباره با وضو یا غسل بخواند، و اگر بعد از نماز بفهمد باید دوباره نماز را با وضو یا غسل بجا آورد و اگر وقت گذشته قضا نماید.

اگر بعد از رسیدن به رکوع یادش بیاید که دو سجده از رکعت پیش فراموش کرده نمازش باطل است، و اگر پیش از رسیدن به رکوع یادش بیاید باید برگردد و دو سجده را بجا آورد و برخیزد و حمد و سوره یا تسبیحات را بخواند و نماز را تمام کند.

اگر پیش از گفتن " السلام علینا " یادش بیاید که دو سجده رکعت آخر را بجا نیاورده باید دو سجده را بجا آورد و دوباره تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.

اگر پیش از سلام نماز یادش بیاید که یک رکعت یا بیشتر، از آخر نماز نخوانده، باید مقداری را که فراموش کرده بجا آورد.

اگر بعد از سلام نماز یادش بیاید که یک رکعت یا بیشتر از آخر نماز را نخوانده چنانچه کاری انجام داده که اگر در نماز عمداً یا سهواً اتفاق بیافتد نماز را باطل می‎کند مثلا پشت به قبله کرده، نمازش باطل است و اگر کاری که عمدی و سهوی آن نماز را باطل می‎کند انجام نداده باید فوراً مقداری که فراموش کرده بجا آورد.

هر گاه بعد از سلام نماز عملی انجام دهد که اگر در نماز عمداً یا سهوا اتفاق بیافتد نماز را باطل می‎کند مثلا پشت به قبله نماید و بعد یادش بیاید که دو سجده آخر را بجا نیاورده نمازش باطل است ولی اگر پیش از انجام کاری که نماز را باطل می‎کند یادش بیاید باید برگردد و دو سجده‎ای را که فراموش کرده بجا آورد و تشهد و سلام را دوباره بعد از آن بگوید و دو سجده سهو برای سلامی که اول گفته بجا آورد و نمازش صحیح است و احتیاط مستحب آن است که اصل نماز را بعد از آن اعاده نماید .

اگر بفهمد نماز را پیش از وقت خوانده، یا پشت به قبله یا به طرف راست یا به طرف چپ قبله بجا آورده، باید دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.

(مساله):نماز جمعه مانند نماز صبح دو ركعت است، و امتيازش از نماز صبح اين است كه دو خطبه در پيش دارد، و نماز جمعه واجب تخييرى است به اين معنى كه مكلف در روز جمعه مخيّر است كه نماز جمعه را بخواند در صورتى كه شرائطش موجود باشد، يا نماز ظهر بجا آورد، پس اگر نماز جمعه را بجا آورد، كفايت از ظهر مى كند. و واجب شدن نماز جمعه چند شرط دارد:

"اول" داخل شدن وقت، و آن عبارت از زوال آفتاب است، و وقتش تا برابر شدن سايه شاخص است با شاخص بنا بر اظهر، پس هر گاه تا برابر شدن سايه با شاخص نماز جمعه را تأخير انداخت، وقتش خارج شده و نماز ظهر را بايد بجا آورد.

"دوم" شماره افراد، و آن هم هفت نفر است با امام، و هر گاه هفت نفر از مسلمانان جمع نشود نماز جمعه واجب نمى شود، بلى نماز جمعه از پنج نفرى كه يكى شان امام باشد صحيح است.

غسلهاى واجب هفت غسل هستند. يكى از آنها ((غسل حيض)) است.

غسل حيض:

1- حيض خونى است كه غالبا در هر ماه چند روزى از رحم زنها خارج مى شود, و زن را در موقع ديدن خون حيض حائض مى گويند.

2- خون حيض (1) در بيشتر اوقات غليظ و گرم و رنگ آن (2) سرخ مايل به سياهى يا سرخ تيره است و با فشار و كمى سوزش بيرون مىآيد.

3- مدت حيض كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نمى شود, و اگر مختصرى هم از سه روز كمتر باشد حيض نيست .(3)

4- بايد (4) سه روز اول حيض پست سر هم باشد, پس اگر مثلا دو روز خون ببيند و يك روز پاك شود و دوباره يك روز خون ببيند حيض نيست.

توجه

هنگامى كه خون حيض بيرون مىآيد, دختر و يا زن در حالت ((رِگل)) يا ((عادت ماهانه)) و يا ((پِريود)) به سر مى برد. پس از آنكه دختران از عادت ماهانه و خون حيض پاك شدند, بايد براى كارهايى مانند نماز كه نياز به طهارت و پاكيزگى داند غسل كنند و وضو هم بگيرند.

نمازهاى يوميه اى (5) كه زن در حال حيض نخوانده قض ندارد, ولى روزه هاى واجب را بايد قضا نمايد.

•  

  مستحب است نمازهای واجب خصوصا نمازهای یومیه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشا خصوصا برای  همسایه مسجد و کسی که صدای اذان مسجد را می شنود بیشتر سفارش شده است .در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می شود تا به ده نفر برسند و عده آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمان ها کاغذ و دریاها مرکب و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمی توانند ثواب یک رکعت آن رابنویسند.

•  

  حاضر نشدن به نماز جماعت از روی بی اعتنایی جایز نیست و سزاوار نیست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

•  

  مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند. و نماز جماعت از نماز اول وقت که فرادا یعنی تنها خوانده شود، بهتر است . و نیز نماز جماعتی را که مختصر بخواند، از نماز فرادا که آن را طول بدهند، بهتر می باشد.

کسی که نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از سلام نماز باید فورا نیت نماز احتیاط کند و تکبیر بگوید و حمد را بخواند و به رکوع رود و دو سجده نماید. پس اگر یک رکعت نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد، و اگر دو رکعت نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از دو سجده یک رکعت دیگر مثل رکعت اول بجا آورد و بعد از تشهد سلام دهد.

مطالب زیادی در مورد اعمالی که در دوران بارداری( بارداری،زایمان وحاملگی)باید انجام داد در روایات آمده است که به مختصری از آنها اشاره می‌کنیم:

1.روزانه 140 صلوات بفرستید

2.در کل دوران بارداری یک ختم قرآن به نیت سلامتی امام زمان(ع)

3.تا پیش از چهار ماهگی قبل از هر نزدیکی زن و شوهر, آیه 87 سوره‌ی انبیاء یعنی «و ذالنون ...» را بخوانند.

4.از ماه چهارم به بعد در حالی که هردو رو به قبله‌اند, آیت‌الکرسی بخوانند.

5.در هر ماه شوهر دست بر پهلوی راست همسرش بگذارد و هفت بار انا انزلناه را بخواند.

6.زن باردار هر روز 70 استغفار کند.

سئوال 1_ حيض چيست؟

جواب ـ حيض خوني است كه غالباً در هر ماه چند روزي از رحم خارج مي شود و زن را در اين هنگام حايض مي گويند.

س 2_ خون حيض چه مشخصاتي دارد؟

ج ـ خون حيض در بيشتر اوقات غليظ ، گرم و رنگ آن سياه يا سرخ است و با فشار و كمي سوزش بيرون مي آيد.

س 3_ يائسگي چيست؟

ج ـ يعني خون حيض نمي بينند.

آب مطلق و مضاف

.سئوال1_ آب چند نوع است؟

جواب ـ آب دو نوع است: مطلق و مضاف.

س 2_ آب مضاف چه خصوصيتي دارد؟

ج ـ آب مضاف دو خصوصيت دارد:

الف) از چيزي گرفته شود مانند: آب هندوانه و { كليه آب ميوه ها}.

ب) آبي كه با گل { يا شكر چاي قهوه و ... } مخلوط گردد.

س 3_ آب مطلق چه آبي است؟

ج ـ آبي است كه هيچ كدام از خصوصيت و اوصاف آب مضاف را نداشته باشد.

س 4_ آب مطلق بر چند قسم است؟

موارد قضا و كفّاره

مسأله : اگر در روزه ماه رمضان عمداً قى كند و يا در آب ارتماس نمايد و يا با مايع حُقنه كند يا در شب، جنب شود و همان گونه كه در « مسأله 1769 » گفته شد، بيدار شود و دوباره بخوابد و تا اذان صبح بيدار نشود، فقط بايد قضاى آن روز را بجا آورد، امّا اگر كار ديگرى كه روزه را باطل مى كند عمداً انجام دهد، در صورتى كه مى دانسته آن كار روزه را باطل مى كند، قضا و كفّاره بر او واجب مى شود، امّا كفّاره در بعضى از موارد مانند دروغ بستن به خدا و پيامبر و يا اهل بيت او(عليهم السلام) از باب احتياط واجب است.

مسأله : اگر به جهت ندانستن مسأله، كارى انجام دهد كه روزه را باطل مى كند، چنانچه مى توانسته مسأله را ياد بگيرد ( يعنى مقصّر در ندانستن بوده )، كفّاره بر او واجب مى شود و اگر نمى توانسته مسأله را ياد بگيرد ( يعنى قاصر در ندانستن مسأله بوده ) كفّاره بر او واجب نيست. و بنابر احتياط واجب حكم انسانى كه غافل باشد نيز چنين است.

1. تمام نمازهای مستحبی به صورت دو ركعتی خوانده می شوند، مگر نماز وتر در نافله شب، كه یك ركعت است، و نماز اعرابی، كه به صورت یك دو ركعتی و دو چهار ركعتی خوانده می شود.[1]

2. در نمازهای مستحبی غیراز چند نماز، خواندن سوره واجب نیست.[2]

3. شكستن نمازهای مستحبی حتی از روی اختیار جایز است.[3]

4. زیاد كردن ركن (مانند ركوع) از روی سهو نمازهای مستحبی را باطل نمی كند.[4]

5. در نماز مستحب شك میان ركعت اول و دوم، نماز را باطل نمی كند و نمازگزار می توان بنا بر هر كدام بگذارد.[5]

سوال: اگر شخصی چند غسل واجب به ذمّه داشته باشد؛ آیا انجام یک غسل به نیّت یکی از آن ها، کفایت از بقیه غسل ها می کند؟

امام خمینی (ره):

می تواند به نیّت همه آن ها یک غسل به جا آورد ولی اگر در میان آن ها غسل جنابت باشد و فقط همان (جنابت) را نیّت نماید کفایت از سایر غسل ها می کند.

(تحریرالوسیله، 1408هـ ق، ج1، ص 44، م 22

العروة الوثقی، ج1، ص 220 و 221 م 15)

آیت الله اراکی (ره):

می تواند به نیّت همه آن ها یک غسل به جا آورد ولی اگر نیّت یکی از آن ها را بکند در غیر غسل جنابت، بنابر اقوی کفایت از سایر غسل ها نمی کند.

(العروة الوثقی، ج1، ص 221، م 15، پاورقی1

زبدة البیان، 1373، ص44، م 7)

مسأله

شكستن نماز واجب از روی اختیار حرام است ، ولی برای حفظ مال و جلوگیری از ضرر مالی یا بدنی مانعی ندارد .

مسأله

اگر حفظ جان خود انسان یا كسی كه حفظ جان او واجب است یا حفظ مالی كه نگهداری آن واجب میباشد ، بدون شكستن نماز ممكن نباشد باید نماز را بشكند ولی شكستن نماز برای مالی كه اهمیت ندارد مكروه است .

مسأله

اگر در وسعت وقت مشغول نماز باشد و طلبكار طلب خود را از او مطالبه كند ، چنانچه بتواند در بین نماز طلب او را بدهد ، باید در همان حال بپردازد و اگر بدون شكستن نماز ، دادن طلب او ممكن نیست باید نماز را بشكند و طلب او را بدهد ، بعد نماز را بخواند .

وضوی همه مسلمانان تا خلافت عثمان، صورت واحدی داشته و مانند وضوی کنونی شیعه بوده است و این مسئله، با آیه وضو، تطبیق دارد و علت تغییر وضو این بود که عثمان در اواسط دوران خلافت خود، نسبت به چگونگی وضوی پیامبر، گرفتار تردید شد؛ سپس او وضوی پیامبر را به شکلی که اکنون در میان اهل سنت مرسوم است، اعلام کرد. این موضوع، مخالفت بسیاری از اصحاب پیامبرصلی الله علیه وآله را به دنبال داشت؛ امّا حکومت اموی بنا به اغراض سیاسی، در نقاط مختلف سرزمین های اسلامی، شیوه عثمان را تبلیغ کرد و جوّی به وجود آورد که برخی از اصحاب، جرأت مخالفت با روش دستگاه حاکم را نداشتند و در نتیجه، این گونه وضو گرفتن، رواج یافت.

در روایات آمده است که سجده برترین اعمال بدن است و از سایر عبادات در نورانی کردن شخص، مۆثرتر. و نزدیک‌ترین حالات بنده به خداوند، حال سجده است؛ بخصوص اگر گرسنه باشد و سجده را با گریه همراه کند.
سجده یکی از برترین نمودهای بندگی خداوند است.
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند:«سوگند به خدا، کسی که حقیقت سجده را در عبادات خود بیاورد، هرگز دچار خسران نخواهد شد.» حال این سئوال مطرح می شود که حقیقت سجده چیست؟
« سجده » در ظاهر وقتی انجام می‌شود که شخص بر زمین بیفتد و همه‌ی اشیا و افراد دور و بر خود را از جلو چشمش دور کند. در باطن نیز حقیقت سجده حاصل نمی شود مگر با فاصله گرفتن قلب و روح و خواست از آنچه غیر خداست و رو آوردن تمام به مقام عبودیت در مقابل خداوند، که در نهایت به مقام « فناء » منجر خواهد شد که برترین مقام کمالی برای انسان است.
در روایات آمده است که سجده برترین اعمال بدن است و از سایر عبادات در نورانی کردن شخص، مۆثرتر.
امام صادق علیه السلام فرمودند:« نورانیت را در گریه و سجود یافتم.»
و روایت شده که نزدیک‌ترین حالات بنده به خداوند، حال سجده است؛ بخصوص اگر گرسنه باشد و سجده را با گریه همراه کند.
حضرت امام سجاد علیه السلام نیز سجده هایی بسیار طولانی داشت.
امام صادق علیه السلام فرمودند:« هر گاه حضرت علی بن الحسین علیه السلام به نماز می ایستاد، رنگش تغییر می کرد، و هر گاه به سجده می‌رفت، سر بلند نمی‌کرد تا وقتی عرق از سر و رویش می‌بارید.»
و در روایتی دیگر فرمودند:«حضرت علی ابن الحسین علیه السلام بسیار گریه می کرد و یکبار که در کوه « جبان » (در اطراف مدینه) به سجده رفته بود، پس از اینکه سر از سجده برداشت، محل سجده‌اش گویا در آب فرو رفته بود.»

احكام اعتكاف:تعریف اعتكاف-اقسام اعتكاف-زمان اعتكاف-شرایط معتكف-شرایط اعتكاف نیت اعتكاف روزه اعتكاف مدت اعتكاف مكان اعتكاف خروج از مسجد محرمات اعتكاف
 تعریف اعتكاف
1- اعتكاف،در لغت ‏به معناى توقف در جایى است و در احكام عبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت خداوند با شرایطى كه خواهد آمد.
2- انسان مى‏تواند در حال اعتكاف، بنشیند، بایستد، بخوابد یا راه برود.

 نحوه محاسبه خمس !

 موقع محاسبه خمس نباید قیمت خرید هر جنس را مد نظر قرار دهد بلكه قیمت زمان محاسبه ملاك است و از این بالاتر این كه اگر كسی جنسی را برای فروش و سود بردن خرید و قیمت آن در بین سال خمسی افزایش یافت و با این حال آن شخص مال مذكور را نفروخت و با اینكه سال خمسی تمام شد آن مال را به امید افزایش قیمت بیشتر، نگهداری كرد و آن وقت، اُفت قیمت پدید آمد، در چنین حالتی نباید قیمت زمان پرداخت را برای محاسبه خمس در نظر بگیرد بلكه باید آن افزایش قیمتی كه در بین سال خمسی حاصل شده بود را نیز در محاسبه دخالت دهد البته در نحوه محاسبه خمس افزایش قیمت مذكور بین مراجع تقلید اختلافی است.

چگونگی انجام غسل

در غسل ارتماسی باید بدن پاک باشد ولی در غسل ترتیبی پاک بودن تمام بدن لازم نیست و اگر تمام بدن نجس باشد و هر قسمتی را پیش از غسل دادن آن قسمت آب بکشد کافی است.
غسل، در لغت به معنای شستن است و در اصطلاح به مجموعه‌ای از اراده قلبی و اجرای عملی در خصوص شستن بدن گفته می‌شود.
انواع غسل: غسل‌ها بر پایهء حکم شرعی به دو دسته تقسیم می‌شود:

  سوال: بوییدن عطریات و ریاحین و ... برای معتکف چه حکمی دارد؟
امام خمینی(ره):
بوییدن بوی خوش و گیاهان برای لذت بردن حرام است و کسی که حس بویایی ندارد خارج از این حکم است.
(تحریرالوسیله، ج1، ص 309، القول فی احکام الاعتکاف)
 آیة الله اراکی(ره):
بوییدن بوی خوش و گیاهان برای لذت بردن حرام است. اما با عدم لذت مثل وقتی که فاقد حس بویایی است، اشکال ندارد.

شكّیات نماز 23 قسم است: هشت قسم آن شك­هائی است كه نماز را باطل می‌كند، و به شش قسم آن نباید اعتنا كرد، و نُه قسم دیگر آن صحیح است.

شك­های باطل

شك‌هایی كه نماز را باطل می‌كند از ‌این قرار است:

اوّل- شك در شمارۀ ركعت­های نماز دو ركعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شك در شمارۀ ركعت­های نماز مستحب دو ركعتی و نماز احتیاط، نماز را باطل نمی‌كند.

دوم- شك در شمارۀ ركعت­های نماز سه ركعتی.

سوم- آن كه در نماز چهار ركعتی شك كند كه یك ركعت خوانده یا بیشتر.

چهارم- آن كه در نماز چهار ركعتی پیش از تمام شدن سجدۀ دوم، شك كند كه دو ركعت خوانده یا بیشتر. (تفصیل ‌این مسأله در صورت چهارم [از مسألۀ1208] از صفحه 316).

پنجم- شك بین دو و پنج، یا دو و بیشتر از پنج.

ششم- شك بین سه و شش، یا سه و بیشتر از شش.

هفتم- شك در ركعت­های نماز كه نداند چند ركعت خوانده است.

هشتم- شك بین چهار و شش، یا چهار و بیشتر از شش، پیش از تمام شدن سجدۀ دوم؛ ولی اگر بعد از سجدۀ دوم شك بین چهار و شش، و چهار و بیشتر از شش برای او پیش آید، احتیاط واجب آن است كه بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند، و بعد از نماز دو سجدۀ سهو به جا آورد، و نماز را هم دوباره بخواند.

اگر یكی از شك­های باطل برای انسان پیش‌ آید، نمی‌تواند نماز را به هم بزند، بلكه باید به قدری فكر كند كه صورت نماز به هم بخورد، یا از پیدا شدن یقین یا گمان ناامید شود.

دوازده چیز نماز را باطل می‌كند، و آن‌ها را مبطلات می‌گویند:

اوّل: آن كه در بین نماز یكی از شرط­های آن از بین برود، مثلاً در بین نماز بفهمد مكانش غصبی است.

دوم: آن كه در بین نماز عمداً یا سهواً یا از روی ناچاری چیزی كه وضو یا غسل را باطل می‌كند پیش آید، مثلاً بول از او بیرون‌ آید، ولی كسی كه نمی‌تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری كند، اگر در بین نماز بول یا غائط از او خارج شود، چنانچه به دستوری كه در احكام وضو گفته شد رفتار نماید، نمازش باطل نمی‌شود؛ و نیز اگر در بین نماز از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتی كه به دستور استحاضه رفتار كرده باشد، نمازش صحیح است.

كسی كه بی­­اختیار خوابش برده، اگر نداند كه در بین نماز خوابش برده یا بعد از آن، باید نمازش را دوباره بخواند.

اگر بداند به اختیار خودش خوابیده، و شك كند كه بعد از نماز بوده، یا در بین نماز یادش رفته كه مشغول نماز است و خوابیده، نمازش صحیح است.

 اگر در حال سجده از خواب بیدار شود، و شك كند كه در سجدۀ آخر نماز است یا در سجدۀ شكر، باید آن نماز را دوباره بخواند.

سوم: از مبطلات نماز آن است كه مثل بعض كسانی كه شیعه نیستند دست‌ها را روی هم بگذارد.

هرگاه برای ادب دست‌ها را روی هم بگذارد، اگرچه مثل آن‌ها نباشد، بنابر احتیاط واجب باید نماز را دوباره بخواند، ولی اگر از روی فراموشی یا ناچاری یا برای كار دیگر ـ مثل خاراندن دست و مانند آن ـ، دست‌ها را روی هم بگذارد اشكال ندارد.

چهارم: از مبطلات نماز آن است كه بعد از خواندن حمد آمین بگوید، ولی اگر اشتباهاً یا از روی تقیه بگوید، نمازش باطل نمی‌شود.

1- ترجمۀ سورۀ حمد

>بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم< یعنی ابتدا می‌كنم به نام خداوندی كه در دنیا بر مؤمن و كافر رحم می‌كند، و در آخرت بر مؤمن رحم می‌نماید.

>اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمِینَ< یعنی ثنا مخصوص خداوندی است كه پرورش دهندۀ همۀ موجودات است.

>الرَّحمنِ الرَّحیمِ< یعنی در دنیا بر مؤمن و كافر و در آخرت بر مؤمن رحم می‌كند.

>مالِكِ یومِ الدّین< یعنی پادشاه و صاحب اختیار روز قیامت است.

>اِیاكَ نَعْبُدُ وَ اِیاكَ نَسْتَعینْ< یعنی فقط تو را عبادت می‌كنیم و فقط از تو كمك می‌خواهیم.

>اِهْدِنَا الصِّراطَ المُسْتَقیمَ< یعنی هدایت كن ما را به راه راست كه آن دین اسلام است.

>صِراطَ الَّذینَ اَنْعَمْتَ عَلَیهِمْ< یعنی به راه كسانی كه به آنان نعمت دادی كه آنان پیغمبران و جانشینان پیغمبران هستند.

>غَیرِ الْمَغْضوبِ عَلَیهِمْ وَ لاَ الضَّالّین< یعنی نه به راه كسانی كه غضب كرده‌ای بر ‌ایشان، و نه آن كسانی كه گمراهند.

در سجده چند چیز مستحب است:

1. كسی كه‌ ایستاده نماز می­خواند بعد از آن كه سر از ركوع برداشت و كاملاً‌ ایستاد، و كسی كه نشسته نماز می‌خواند بعد از آن كه كاملاً نشست، برای رفتن به سجده تكبیر بگوید.

2. موقعی كه مرد می‌خواهد به سجده برود اوّل دست‌ها را، و زن اوّل زانوها را به زمین بگذارد.

3. بینی را به مُهر یا چیزی كه سجده بر آن صحیح است بگذارد.

4. در حال سجده انگشتان دست را به هم بچسباند، و برابر گوش بگذارد، به طوری كه سر آن‌ها رو به قبله باشد.

5. در سجده دعا كند و از خدا حاجت بخواهد و ‌این دعا را بخواند:

«یا خَیرَ المَسئُولینَ وَ یا خَیرَ الْمُعْطینَ اُرْزُقْنِی وَ ارْزُقْ عِیالی مِنْ فَضْلِكَ فَاِنَّكَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ». یعنی ‌ای بهترین كسی كه از او سئوال می‌كنند و ‌ای بهترین عطا كنندگان، روزی بده به من و عیال من از فضل خودت، پس به درستی كه تو دارای فضل بزرگی.

6. بعد از سجده بر ران چپ بنشیند، و روی پای راست را بر كف پای چپ بگذارد.

7. بعد از هر سجده وقتی نشست و بدنش آرام گرفت تكبیر بگوید.

8. بعد از سجدۀ اوّل بدنش كه آرام گرفت «اَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبِّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ» بگوید.

9. سجده را طول بدهد و در موقع نشستن دست‌ها را روی ران‌ها بگذارد.

10- برای رفتن به سجدۀ دوم، در حال آرامی ‌بدن «اَللهُ اَكبَر» بگوید.

11. در سجده‌ها صلوات بفرستد ولی آن را به قصد ذكری كه در سجده دستور داده‌اند نگوید.

12. در موقع بلند شدن، دست‌ها را بعد از زانوها از زمین بردارد.

13. مردها آرنج­ها و شكم را به زمین نچسبانند، و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند؛ و زن‌ها آرنج­ها و شكم را به زمین بگذارند، و اعضاءِ بدن را به یكدیگر بچسبانند.

و مستحبات دیگر سجده در كتاب­های مفصل گفته شده است.

قرآن خواندن در سجده مكروه است، و نیز مكروه است برای برطرف كردن گرد و غبار، جای سجده را فوت كند، و اگر در اثر فوت كردن دو حرف از دهان بیرون‌ آید، نماز باطل است.

و غیر از ‌این­ها مكروهات دیگری هم در كتاب­های مفصّل گفته شده است.

در هر یك از چهار سورۀ  وَ النَّجم [نجم]،  اِقرَأْ [علق]، و الم تَنزیل [سجده]، و حم سَجدِه [فصلت]، یك آیۀ سجده است كه اگر  انسان بخواند یا بشنود، بعد از تمام شدنِ آن آیه باید فوراً سجده كند، و اگر فراموش كرد هر وقت یادش آمد باید سجده نماید.

اگر انسان موقعی كه‌ آیۀ سجده را می‌خواند از دیگری هم بشنود، بنابراحتیاط واجب باید دو سجده انجام دهد.

در غیر نماز اگر در حال سجده آیۀ سجده را بخواند یا بشنود، باید سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.

اگر انسان از بچّۀ غیر ممیز كه خوب و بد را نمی‌فهمد، یا از كسی كه قصد خواندن قرآن ندارد، آیۀ سجده را بشنود احتیاط واجب آن است كه سجده كند، و همچنین است اگر مثلاً از گرامافون و رادیو آیۀ سجده را بشنود.

در سجدۀ واجب قرآن باید جای انسان غصبی نباشد، و جای پیشانی او از جای زانوها و سرانگشتانش بیش از چهار انگشتِ بسته بلندتر نباشد؛ ولی لازم نیست با وضو یا غسل، و رو به قبله باشد، و عورت خود را بپوشاند، و بدن و جای پیشانی او پاك باشد؛ و نیز چیزهایی كه در لباس نمازگزار شرط می‌باشد، در لباس او شرط نیست، اما اگر لباس او غصبی است، چنانچه سجده كردن تصرف در آن لباس باشد، سجده باطل است.

احتیاط واجب آن است كه در سجدۀ واجب قرآن، پیشانی را بر مهر یا چیز دیگری كه سجده بر آن صحیح است گذاشته، و جاهای دیگر بدن را به دستوری كه در سجدۀ نماز گفته شد بر زمین بگذارد.

هرگاه در سجدۀ قرآن پیشانی را به قصد سجده به زمین بگذارد، اگرچه ذكر نگوید كافی است؛ و گفتن ذكر مستحب است، و بهتر است بگوید:

لا اِلهَ اِلاّ اللهُ حَقّاً حَقّاً، لا اِلهَ الاّ اَللهُ ‌اِیماناً وَ تَصديقاً، لا اِلهَ اِلاّ اللهُ عُبوديِّةً وَ رِقّاً سَجَدتُ لَكَ يا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً، لامُسْتَنْكِفاً وَ لا مُستَكبِراً بَلْ انَا عَبْدٌ ذَلِيلٌ ضَعيِفٌ خائِفٌ مُسْتَجيِرٌ.

تشهّد

در ركعت دوم تمام نمازهای واجب، و ركعت سوم نماز مغرب، و ركعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشا، باید انسان بعد از سجدۀ دوم بنشیند و در حال آرام بودن بدن تشهّد بخواند، یعنی بگوید: «اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاّ اَللهُ وَحْدَهُ لاشَریكَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»؛ و احتیاط واجب آن است كه به غیر‌ این ترتیب نگوید.

كلمات تشهّد باید به عربی صحیح و به طوری كه معمول است پشت سر هم گفته شود.

اگر تشهّد را فراموش كند و بایستد و پیش از ركوع یادش بیاید كه تشهّد را نخوانده، باید بنشیند و تشهّد را بخواند و دوباره بایستد، و آنچه باید در آن ركعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام كند؛ و بنابراحتیاط واجب بعد از نماز برای ‌ایستادن بیجا، دو سجدۀ سهو به جا آورد؛ و اگر در ركوع یا بعد از آن یادش بیاید، باید نماز را تمام كند و بعد از سلامِ نماز تشهّد را قضا كند، و برای تشهّد فراموش شده دو سجدۀ سهو به جا آورد.

مستحب است در حال تشهّد بر ران چپ بنشیند و روی پای راست را به كف پای چپ بگذارد، و پیش از تشهّد بگوید: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ» یا بگوید: «بِسْمِ الله وَ بِالله وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ خَیرُ الأسماءِ لِلّهِ»، و نیز مستحب است دست‌ها را بر ران‌ها بگذارد، و انگشت‌ها را به یكدیگر بچسباند، و به دامان خود نگاه كند، و بعد از تمام شدن تشهّد بگوید: «وَتَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ».

مستحب است زن‌ها در وقت خواندن تشهّد ران‌ها را به هم بچسبانند.

واجبات نماز یازده چیز است:

اوّل: نیت. 

دوم: قیام، یعنی ایستادن. 

سوم: تكبیرة الاحرام؛ یعنی گفتن «اَللهُ اَكبَرُ» در اوّل نماز.

چهارم: ركوع. 

پنجم: سجود. 

ششم: قرائت. 

هفتم: ذكر. 

هشتم: تشهّد. 

نهم: سلام. 

دهم: ترتیب.

یازدهم: موالات؛ یعنی پی در پی بودن اجزاء نماز.

بعضی از واجبات نماز ركن است؛ یعنی اگر انسان آن‌ها را به جا نیاورد، یا در نماز اضافه كند، عمداً باشد یا اشتباهاً، نماز باطل می‌شود، و بعضی دیگر [از واجبات] ركن نیست؛ یعنی اگر عمداً كم یا زیاد شود نماز باطل می‌شود، و چنانچه اشتباهاً كم یا زیاد گردد نماز باطل نمی‌شود.

و ركن نماز پنج چیز است:

اوّل: نیت. 

دوم: تكبیرۀ الاحرام. 

سوم: قیام در موقع گفتن تكبیرة الاحرام. و قیام متصل به ركوع؛ یعنی ‌ایستادن پیش از ركوع، 

چهارم: ركوع. 

پنجم: دو سجده.

برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای واجب یومیه اذان و اقامه بگویند، ولی پیش از نمازهای واجب غیر یومیه ـ مثل نماز‌ آیات ـ مستحب است سه مرتبه بگویند الصّلوة.

 مستحب است در روز اوّلی كه بچّه به دنیا می‌آید، یا پیش از آن كه بند نافش بیفتد، در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویند.

اذان هیجده جمله است:

 «اَللهُ اَكبرُ»؛ چهار مرتبه.

«اَشهّدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاّ اللهُ - اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ ـ حَی عَلَی الصَّلوة ـ حَی عَلَی الفَلاحِ ـ حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ ـ اَللهُ اَكبرُ ـ لا اِلَهَ اِلاّ اللهُ»؛ هر یك دو مرتبه.

و اقامه هفده جمله است : یعنی دو مرتبه «اَللهُ اَكبرُ» از اوّل اذان و یك مرتبه «لا اِلهَ اِلاّ اللهُ» از آخر آن كم می‌شود و بعد از گفتن «حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ» باید دو مرتبه «قَد قامَتِ الصَّلوة» اضافه نمود.

«اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ» جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از «اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ» به قصد قربت گفته شود.

ترجمۀ اذان و اقامه

«اللهُ اكبر»: یعنی خدای تعالی بزرگ­تر از آن است كه او را وصف كنند.

«اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الاّ اللهُ»: یعنی شهادت می‌دهم كه غیر خدائی كه یكتا و بی همتا است خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.

«اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ»: یعنی شهادت می‌دهم كه حضرت محمّد بن عبدالله )ص) پیغمبر و فرستادۀ خدا است.