شرایط وضو

شرایط صحیح بودن وضو سیزده چیز است:

شرط اوّل: آن كه  آب وضو پاك باشد.

شرط دوم: آن كه مطلق باشد.

 وضو با آب نجس و آب مضاف باطل است، اگرچه انسان نجس بودن یا مضاف بودن آن را نداند یا فراموش كرده باشد، و اگر با آن وضو نمازی هم خوانده باشد، باید آن نماز را دوباره با وضوی صحیح بخواند.

 اگر غیر از آب گل آلود مضاف، آب دیگری برای وضو ندارد، چنانچه وقت نماز تنگ است باید تیمّم كند، و اگر وقت دارد احتیاط واجب آن است كه صبر كند تا آب صاف شود و وضو بگیرد.

شرط سوم: آن كه آب وضو و فضایی كه در آن وضو می‌گیرد، مباح باشد.

 وضو با آب غصبی و با آبی كه معلوم نیست صاحب آن راضی است یا نه، حرام و باطل است، و نیز اگر آب وضو از صورت و دست‌ها در جای غصبی بریزد، چنانچه در غیر آن جا نتواند وضو بگیرد وضوی او باطل می‌باشد، و اگر در غیر آن جا بتواند وضو بگیرد وضو صحیح است.

 وضو گرفتن از حوض مدرسه‌ای كه انسان نمی‌داند آن حوض را برای همۀ مردم وقف كرده‌اند یا برای محصّلین همان مدرسه، در صورتی كه معمولاً مردم از آب آن وضو بگیرند اشكال ندارد.

 كسی كه نمی‌خواهد در مسجدی نماز بخواند، اگر نداند حوض آن را برای همۀ مردم وقف كرده‌اند یا برای كسانی كه در آن جا نماز می‌خوانند، نمی‌تواند از حوض آن وضو بگیرد، ولی اگر معمولاً كسانی هم كه نمی‌خواهند در آن جا نماز بخوانند از حوض آن وضو می‌گیرند، می‌تواند از حوض آن وضو بگیرد.

 وضو گرفتن از حوض تیمچه‌ها و مسافرخانه‌ها و مانند ‌این‌ها برای كسانی كه ساكن آن جاها نیستند، در صورتی صحیح است كه معمولاً كسانی هم كه ساكن آن­جاها نیستند با آب آن‌ها وضو بگیرند.

وضو گرفتن در نهرهای بزرگ اگرچه انسان نداند كه صاحب آن‌ها راضی است، اشكال ندارد، ولی اگر صاحب آن‌ها از وضو گرفتن نهی كند، احتیاط واجب آن است كه با آب آن‌ها وضو نگیرند.

اگر فراموش كند آب غصبی است و با آن وضو بگیرد صحیح است، ولی كسی كه خودش آب را غصب كرده اگر غصبی بودن آن را فراموش كند و وضو بگیرد، وضوی او باطل است.

شرط چهارم: آن كه ظرف آب وضو مباح باشد.

شرط پنجم: آن كه ظرف آب وضو طلا و نقره نباشد.

اگر آب وضو در ظرف غصبی یا طلا و نقره است و غیر از آن آب دیگری ندارد، باید تیمّم كند، و نمی‌تواند با آب آن‌ها وضو بگیرد، و اگر آب دیگری دارد، چنانچه در ظرفِ غصبی یا طلا و نقره وضوی ارتماسی بگیرد، یا با آن‌ها آب را به صورت و دست‌ها بریزد، وضوی او باطل است، در صورتی كه با مشت یا چیز دیگر آب را از آن‌ها بردارد و به صورت و دست‌ها بریزد، وضوی او صحیح است.

بنابراحتیاط واجب باید در حوضی كه مثلاً یك آجر یا یك سنگ آن غصبی است، وضو نگیرد.

اگر در صحن یكی از امامان یا امامزادگان كه سابقاً قبرستان بوده حوض یا نهری بسازند، چنانچه انسان نداند كه زمین صحن را برای قبرستان وقف كرده‌اند، وضو گرفتن در آن حوض و نهر اشكال ندارد.

شرط ششم: آن كه اعضاء وضو موقع شستن و مسح كردن پاك باشد.

اگر پیش از تمام شدن وضو جایی را كه شسته یا مسح كرده نجس شود، وضو صحیح است.

اگر غیر از اعضای وضو جایی از بدن نجس باشد، وضو صحیح است، ولی اگر مخرج را از بول یا غائط تطهیر نكرده باشد، احتیاط مستحب آن است كه اوّل آن را تطهیر كند و بعد وضو بگیرد.

 اگر یكی از اعضای وضو نجس باشد و بعد از وضو شك كند كه پیش از وضو آن جا را آب كشیده یا نه، چنانچه در موقع وضو ملتفت پاك بودن و نجس بودن آن جا نبوده، وضو باطل است، و اگر می‌داند ملتفت بوده، یا شك دارد كه ملتفت بوده یا نه، وضو صحیح است، و در هر صورت جایی را كه نجس بوده باید آب بكشد.

 اگر در صورت یا دست‌ها بریدگی یا زخمی ‌است كه خون آن بند نمی‌آید و آب برای آن ضرر ندارد، باید در آب كر یا جاری فرو برد و قدری فشار دهد كه خون بند بیاید، بعد به دستوری كه گفته شد وضوی ارتماسی بگیرد.

شرط هفتم: آن كه وقت برای وضو و نماز كافی باشد.

 هرگاه وقت به قدری تنگ است كه اگر وضو بگیرد تمام نماز یا مقداری از آن بعد از وقت خوانده می‌شود، باید تیمّم كند ولی اگر برای وضو و تیمّم یك ‌اندازه وقت لازم است، باید وضو بگیرد.

 كسی كه در تنگی وقتِ نماز باید تیمّم كند، اگر به قصد قربت یا برای برای كارهای مستحبی ـ مثل خواندن قرآن ـ وضو بگیرد صحیح است، و اگر برای خواندن آن نماز صورت بگیرد، باطل است.

شرط هشتم: آن كه به قصد قربت ـ یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم ـ وضو بگیرد، و اگر برای خنك شدن یا به قصد دیگری وضو بگیرد، باطل است.

 لازم نیست نیت وضو را به زبان بگوید یا از قلب خود بگذراند، ولی باید در تمام وضو متوجه باشد كه وضو می‌گیرد، به طوری كه اگر از او بپرسند چه می‌كنی؟ بگوید: وضو می‌گیرم.

شرط نهم: آن كه وضو را به ترتیبی كه گفته شد به جا آورد، یعنی اوّل صورت و بعد دست راست و بعد دست چپ را بشوید و بعد از آن سر و بعد پاها را مسح نماید، و باید پای چپ را پیش از پای راست مسح نكند، و اگر به ‌این ترتیب وضو نگیرد باطل است.

شرط دهم: آن كه كارهای وضو را پشت سر هم انجام دهد.

 اگر بین كارهای وضو به قدری فاصله شود كه وقتی می‌خواهد جایی را بشوید یا مسح كند، رطوبت جاهایی كه پیش از آن شسته یا مسح كرده خشك شده باشد، وضو باطل است، و اگر فقط رطوبت جایی كه جلوتر از محلی است كه می‌خواهد بشوید یا مسح كند خشك شده باشد، مثلاً موقعی كه می‌خواهد دست چپ را بشوید، رطوبت دست راست خشك شده باشد و صورت تر باشد، احتیاط واجب آن است كه وضو را باطل كند و از سر بگیرد.

 اگر كارهای وضو را پشت سر هم به جا آورد، ولی به واسطۀ گرمای هوا یا حرارت زیاد بدن و مانند ‌این­ها رطوبت خشك شود وضوی او صحیح است.

 راه رفتن در بین وضو اشكال ندارد، پس اگر بعد از شستن صورت و دست‌ها چند قدم راه برود، و بعد سر و پا را مسح كند وضوی او صحیح است.

شرط یازدهم: آن كه  شستن صورت و دست‌ها و مسح سر و پاها را خود انسان انجام دهد، و اگر دیگری او را وضو دهد، یا در رساندن آب به صورت و دست‌ها و مسح سر و پاها به او كمك نماید، وضو باطل است.⁽⁴⁾

 كسی كه نمی‌تواند وضو بگیرد، باید نائب بگیرد كه او را وضو دهد، و چنانچه مزد هم بخواهد در صورتی كه بتواند باید بدهد، ولی باید خودِ او نیت وضو کند و با دست خود مسح نماید، و اگر نمی‌تواند باید نایبش دست او را بگیرد و به جای مسح او بكشد، و اگر‌ این هم ممكن نیست، باید از دست او رطوبت بگیرند و با آن رطوبت سر و پای او را مسح كنند.

 هر كدام از كارهای وضو را كه می‌تواند به تنهایی انجام دهد، نباید در آن كمك بگیرد.

شرط دوازدهم: آن كه استعمال آب برای او مانعی نداشته باشد.

 كسی كه می‌ترسد كه اگر وضو بگیرد مریض شود، یا اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه بماند، نباید وضو بگیرد، ولی اگر نداند كه آب برای او ضرر دارد و وضو بگیرد، اگرچه بعد بفهمد كه ضرر داشته وضوی او صحیح است.

 اگر رساندن آب به صورت و دست‌ها به مقدار كمی‌كه وضو با آن صحیح است ضرر ندارد، و بیشتر از آن ضرر دارد، باید با همان مقدار وضو بگیرد.

شرط سیزدهم: آن كه در اعضای وضو مانعی از رسیدن آب نباشد.

اگر می‌داند چیزی به اعضای وضو چسبیده ولی شك دارد كه از رسیدن آب جلوگیری می‌كند یا نه، باید آن را برطرف كند یا آب را به زیر آن برساند.

 اگر زیر ناخن چرك باشد، وضو اشكال ندارد، ولی اگر ناخن را بگیرند باید برای وضو آن چرك را برطرف كنند؛ و نیز اگر ناخن بیشتر از معمول بلند باشد، باید چرك زیر مقداری را كه از معمول بلندتر است برطرف نمایند.

 اگر در صورت و دست‌ها و جلوی سر و روی پاها به واسطۀ سوختن، یا چیز دیگر برآمدگی پیدا شود، شستن و مسح روی آن كافی است، و چنانچه سوراخ شود رساندن آب به زیر پوست لازم نیست، بلكه اگر پوست یك قسمت آن كنده شود، لازم نیست آب را به زیر قسمتی كه كنده نشده برساند، ولی چنانچه پوستی كه كنده شده گاهی به بدن می‌چسبد و گاهی بلند می‌شود، باید آن را قطع كند یا آب را به زیر آن برساند.

 اگر انسان شك كند كه به اعضای وضوی او چیزی چسبیده یا نه، چنانچه احتمال او در نظر مردم به جا باشد، مثل آن كه بعد از گِل كاری شك كند گِل به دست او چسبیده یا نه، باید وارسی كند یا به قدری دست بمالد كه اطمینان پیدا كند كه اگر بوده بر طرف شده یا آب به زیر آن رسیده است.

 جایی را كه باید شست و مسح كرد هر قدر چرك باشد، اگر چرك آن مانع از رسیدن آب به بدن نباشد اشكال ندارد؛ و همچنین است اگر بعد از گچ كاری و مانند آن چیز سفیدی كه جلوگیری از رسیدن آب به پوست نمی‌نماید بر دست بماند، ولی اگر شك كند كه با بودن آن‌ها آب به بدن می‌رسد یا نه، باید آن‌ها را برطرف كند.

 اگر پیش از وضو بداند كه در بعضی از اعضای وضو مانعی از رسیدن آب هست، و بعد از وضو شك كند كه در موقع وضو آب را به آن جا رسانده یا نه، وضوی او صحیح است.

اگر در بعضی از اعضای وضو مانعی باشد كه گاهی آب به خودی خود زیر آن می‌رسد و گاهی نمی‌رسد، و انسان بعد از وضو شك كند كه آب زیر آن رسیده یا نه، چنانچه بداند موقع وضو ملتفت رسیدن آب به زیر آن نبوده، احتیاط واجب آن است كه دوباره وضو بگیرد.

 اگر بعد از وضو چیزی كه مانع از رسیدن آب است در اعضای وضو ببیند و نداند موقع وضو بوده یا بعد پیدا شده، وضوی او صحیح است، ولی اگر بداند كه در وقت وضو ملتفت آن مانع نبوده، احتیاط واجب آن است كه دوباره وضو بگیرد.

 اگر بعد از وضو شك كند چیزی كه مانع رسیدن آب است در اعضای وضو بوده یا نه، وضو صحیح است.